Sosyoekonomik Faktörlerin Sağlık Statüsü Üzerindeki Rolü
Anahtar Kelimeler:
Ülkeler, sosyoekonomik göstergeler, sağlık statüsü.Özet
Bu çalışmada ülkelerin sosyoekonomik yapılarının (enflasyon, kentleşme, işsizlik ve kişi başı GSMH) sağlık statüsü üzerindeki etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu bağlamda sosyoekonomik göstergeler olarak enflasyon, kentleşme ve işsizlik oranları ile kişi başı GSMH; sağlık statüsü göstergeleri olarak doğuştan beklenen yaşam süresi, anne ölüm oranı ve bebek ölüm hızı kullanılmıştır. İlgili göstergeler Dünya Bankası’nın veri tabanından elde edilmiştir. Toplamda 161 ülke ve özerk yönetim bölgesine ait elde edilen verilerden yola çıkarak SPSS sürüm 25 programı aracılıyla korelasyon (pearsoncorrelation) ve regresyon (çoklu doğrusal) analizi yapılmıştır. Bu bağlamda geliştirilen üç regresyon modelinin ilkinde seçili sosyoekonomik faktörler doğuştan beklenen yaşam süresindeki varyansın %56,2’sini açıklamaktadır. Geliştirilen ikinci regresyon modelinde seçili sosyoekonomik faktörler bebek ölüm hızındaki varyansın %38,5’ini açıklamaktadır. Son olarak geliştirilen üçüncü regresyon modelinde ise seçili sosyoekonomik faktörler anne ölüm oranındaki varyansın %26,3’ünü açıklamaktadır. Elde edilen sonuçlar sosyoekonomik göstergelerin sağlık statüsü üzerinde etkili olduğunu göstermektedir.
İndirmeler
Referanslar
Abdullah, A. (2015). The double burden of undernutrition and overnutrition in developing countries: an update. Current obesity reports, 4(3), 337-349.
Aktaş, D. (2019) Türkiyede bebek ölümünü etkileyen faktörler: Uygulamalı bir çalışma (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Erciyes Üniversitesi: Kayseri
Arndt, C., Hussain, M. A., Salvucci, V., & Østerdal, L. P. (2016). Effects of food price shocks on child malnutrition: The Mozambican experience 2008/2009. Economics & Human Biology, 22, 1-13.
Baskak, T. E. (2023). BRICS-T ülkelerinde erkek ve kadın genç işsizlik ile doğuşta beklenen yaşam süresi ilişkisi: Toda-Yamamoto nedensellik analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 259-278.
Bayın, G. (2016). Doğuşta ve ileri yaşta beklenen yaşam sürelerine etki eden faktörlerin belirlenmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 20(3), 93-103.
Bhutta, Z. A., Ahmed, T., Black, R. E., Cousens, S., Dewey, K., Giugliani, E., ... & Maternal and Child Undernutrition Study Group. (2008). What works? Interventions for maternal and child undernutrition and survival. The lancet, 371(9610), 417-440.
Black, R. E., Victora, C. G., Walker, S. P., Bhutta, Z. A., Christian, P., De Onis, M., ... & Maternal and Child Nutrition Study Group. (2013). Maternal and child undernutrition and overweight in low-income and middle-income countries. The lancet, 382(9890), 427-451.
Briody, J., Doyle, O., & Kelleher, C. (2020). The effect of local unemployment on health: A longitudinal study of Irish mothers 2001-2011. Economics & Human Biology, 37, 100859.
Çoban, M. N. (2020). Küreselleşme ve Yaşam Beklentisi Üzerine Araştırma: Panel Regresyon Analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(5), 1395-1401.
Daştan İ. ve Çetinkaya V.(2015). “OECD Ülkeleri ve Türkiye’nin Sağlık Sistemleri, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Göstergeleri Karşılaştırması”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1): 104‐134.
Dünya Bankası (2018) Health Indicators. https://data.worldbank.org/ indicator/ (Erişim Tarih: 27.02.2018).
Ecevit, E., Yaprak, Z. Ö., & Çetin, M. (2020). Türkiye’de İşsizliğin Sağlık Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir Analiz. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 117-144.
Fan, Y., Fang, M., Zhang, X., & Yu, Y. (2023). Will the economic growth benefit public health? Health vulnerability, urbanization and COVID-19 in the USA. The Annals of regional science, 70(1), 81-99.
FAO (2017). The State of Food Security and Nutrition in europe and central asia. Food and Agriculture Organization of the United Nations: Budapest.
GÜLTEKİN, Ö. F. Şehirleşme, Doğumda Yaşam Beklentisi ve Ticarileşmenin Gelir Eşitsizliği Üzerine Etkileri: Bağımsız Devletler Topluluğu ve Bazı Baltık Ülkeleri Üzerine Bir Araştırma. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(IERFM Özel Sayısı), 156-177.
Hawkins, R. B., Charles, E. J., & Mehaffey, J. H. (2020). Socio-economic status and COVID-19–related cases and fatalities. Public health, 189, 129-134.
Ijarotimi, O. S. (2013). Determinants of childhood malnutrition and consequences in developing countries. Current Nutrition Reports, 2(3), 129-133.
International Food Policy Research Institute. 2015. Global Nutrition Report 2015: Actions and Accountability to Advance Nutrition and Sustainable Development. Washington, DC.
Kalaycı, Ş.(2014). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Kohara, M., Matsushima, M., & Ohtake, F. (2019). Effect of unemployment on infant health. Journal of the Japanese and International Economies, 52, 68-77.
Krug, G., & Prechsl, S. (2022). Do changes in network structure explain why unemployment damages health? Evidence from German panel data. Social Science & Medicine, 307, 115161.
Leon, D. A. (2008). Cities, urbanization and health. International journal of epidemiology, 37(1), 4-8.
Liaqat, R., Waseem, M., Siddique, H. M. A., & Majeed, M. T. (2021). Health Outcomes of Poverty: Evidence from around the Globe. Bulletin of Business and Economics (BBE), 10(3), 43-55.
Miladinov, G. (2021). Measuring of the socio-economic causes of infant mortality in Macedonia, Turkey and Albania. Journal of Public Health, 1-14.
Morris, S. S., Cogill, B., Uauy, R., & Maternal and Child Undernutrition Study Group. (2008). Effective international action against undernutrition: why has it proven so difficult and what can be done to accelerate progress?. The Lancet, 371(9612), 608-621.
Nieburg, P. (2012) Improving Maternal Mortality and Other Aspects of Womens Health: The United States Global Role. CSIS: Washington.
Orji, A., Ogbuabor, J. E., Anthony-Orji, O. I., Okoro, C., & Aniorji, B. U. (2020). Your job or your health? Analysis of unemployment issues and health outcomes in Nigeria. Romanian Economic Journal, (77).
Pangaribowo, E. H., Gerber, N., and Torero, M. (2013). Food and nutrition security indicators: a review. ZEF Working Paper Series, No. 108, University of Bonn, Center for Development Research (ZEF): Bonn.
Pellett, P. L. (1981). Malnutrition, wealth, and development. Food and Nutrition Bulletin, 3(1), 1-4.
Petrou, S., & Kupek, E. (2010). Poverty and childhood undernutrition in developing countries: a multi-national cohort study. Social science & medicine, 71(7), 1366-1373.
Pinchoff, J., Mills, C. W., & Balk, D. (2020). Urbanization and health: The effects of the built environment on chronic disease risk factors among women in Tanzania. Plos one, 15(11), e0241810.
Polat, E., & Kozan, A. K. Asya Ülkelerinin Beklenen Yaşam Süresi Bakımından Sınıflandırılmasında Etkili Olan Sosyoekonomik Değişkenlerin Kısmi En Küçük Kareler Diskriminant Analizi ile Belirlenmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 9(1), 130-142.
Raji, R. O. (2020). Nutrition intake, health status, education and economic growth: A causality investigation. Econometric Research in Finance, 5(2), 79-102.
Shrimpton, R., & Rokx, C. (2012). The double burden of malnutrition: a review of global evidence. World Bank: Washington.
Singh, R. (2018). Impact of GDP and Inflation on Unemployment Rate: A Study of Indian Economy in 2011-2018. International Journal. 8(3), 329-340.
Svendsen, M. T., Bak, C. K., Sørensen, K., Pelikan, J., Riddersholm, S. J., Skals, R. K., ... & Torp-Pedersen, C. (2020). Associations of health literacy with socioeconomic position, health risk behavior, and health status: a large national population-based survey among Danish adults. BMC public health, 20(1), 1-12.
ŞENOL, O., & İZGÜDEN, D. (2022). Makroekonomik göstergelerin sağlık göstergeleri üzerindeki etkisinin panel veri analiz yöntemi ile incelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (63), 25-30.
Turgut, M., Ağırbaş, İ., & Aldoğan, U. (2017). Relationship between health expenditure and inflation in Turkey. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(50), 289-299.
Turner, H. C., Lauer, J. A., Tran, B. X., Teerawattananon, Y., & Jit, M. (2019). Adjusting for inflation and currency changes within health economic studies. Value in Health, 22(9), 1026-1032.
Utah Department of Health (2013) 2012 Utah Statewide Health Status Report
Vollmer, S., Harttgen, K., Subramanyam, M. A., Finlay, J., Klasen, S., & Subramanian, S. V. (2014). Association between economic growth and early childhood undernutrition: evidence from 121 Demographic and Health Surveys from 36 low-income and middle-income countries. The lancet global health, 2(4), 225-234.
Woldemichael A., D. Kidane and A. Shimeles (2017), A Tax on Children? Food Price Inflation and Health, Working Paper Series N°276, African Development Bank, Abidjan, Côte d’Ivoire.
Woldemichael, A., Kidane, D., & Shimeles, A. (2022). Food Inflation and Child Health. The World Bank Economic Review.
Wu, L., Yang, Z., Yin, S. A., Zhu, M., & Gao, H. (2015). The relationship between socioeconomic development and malnutrition in children younger than 5 years in China during the period 1990 to 2010. Asia Pacific journal of clinical nutrition, 24(4), 665-673.
