Usûlî’nin ‘’Var İmiş’’ Redifli Gazelinin Şerhi ve Tasavvufî Açıdan İncelenmesi

Özet

Divan şiiri, İslâm kültürü çerçevesinde oluşan ortak edebî geleneğin Türkler elinde almış olduğu şekildir. Bu şiir geleneği, Osmanlı coğrafyasında ulusal ve yerel bir özellik kazanmayı başararak muazzam bir eser yekûnu ortaya çıkarmıştır. Eski şâirlerimizden günümüze kalan bu muazzam birikim, okuyucusunun okumaktan keyif alacağı nice beyitleri ihtiva eder. Bir edebî esere özellikle de şiire sadece bir anlam yüklemek mümkün değildir. Divan şiirinin en çok rağbet gören nazım şekli gazellerdir. Gazellerin derinliklerine doğru bir anlam yolculuğuna çıkılınca tasavvufî açıdan oldukça zengin içeriklere sahip oldukları görülmektedir. Edebî metinlerin şerh ve incelemelerinde özellikle gazeller ilk bakışta tamamen beşerî bir aşkı anlatan görünüm sergilemektedir. Ancak gazellerin derinliklerine doğru bir anlam yolculuğuna çıkılınca tasavvufî ögeler açısından oldukça zengin içeriklere sahip oldukları görülmektedir. Biz de bu çalışmamızda Usûlî’nin ‘’Var İmiş’’ redifli gazelini şerh etmeye ve tasavvufî anlamları açısından incelemeye çalışacağız. Usûlî’nin kişiliğinin oluşmasında  tasavvuf ne derece etkin bir role sahipse şâirliği söz konusu olunca bu durum yine aynı derece önemle karşımıza çıkmaktadır. Tasavvuf onun şiirlerinde çok önemli bir unsurdur. Tasavvuf onun şiirlerinde hemen hemen aynı yüzyılda yaşayan Fuzûlî’nin ve Nâilî’nin şiirlerindeki gibi derinliklerde değil yüzeyde, açıkça görülebilen bir konumdadır. Bu yüzden Usûlî’nin şiiri mesajlarla örülmüş, bir nevi bildiri şiiridir.