Egemenlik Kavramı ve Türk Siyasi Kültüründeki Yeri

Özet

Egemenlik kavramının günümüz anlamına ulaşması yüzyıllar öncesinde başlayan uzun soluklu bir sürecin sonunda gerçekleşmiştir. Kavram, bu süreç içinde, Machiavelli’nin radikal yorumu ile teolojinin vesayetinden kurtulmuş, Bodin ile ilkeleşmiş, Hobbes ile karşılıklı rızaya dayalı sözleşmeye dayandırılmış, Rousseau ile halka atfedilen bir hak olarak tanımlanmış ve Siyes’le de millî benlik özelliği kazanmıştır. Locke, Montesquieu ve Gramsci gibi isimler de sürece olumlu katkılar sağlamışlardır.

Kavramın Türk siyasi kültüründeki gelişimi ise hem dünyadaki gelişmelere paralel hem de Türk siyasi hayatının kendi iç dinamiklerinin etkisiyle şekillenmiş ve millet egemenliğine dayanan bir anlayışla cumhuriyet rejimi ile bütünleşmiştir. Lakin demokrasinin uygulama safhalarında hep problemlerle karşılaşılmıştır. Bu problemler, egemenlik kavramı etrafında belirginleşir. Problemleri giderme yönünde yapılan gayretlerin ilkini, millî egemenlik anlayışının demokrasi ile bağdaştırılması konusu oluşturur. Halbuki siyasi gerçeklik göstermektedir ki ve siyasi literatürde belirtmektedir ki halk ve ulus kavramları aynı anlamlara tekâmül etmez. Dolayısıyla bu kavramlardan doğan egemenlik sınıflandırmaları aynı gücü tanımlamaz. Ulusal çıkarlar ve ulusal hedefler temelinde konumlanmış ulus iradesi, daha geniş istek ve taleplerle gündeme gelen halk iradesini sınırlayıcı etkiler yaratır. Bu etki, halk egemenliğinin ancak ulus egemenliğinin çizdiği çerçeve içinde hayat bulmasına imkân sağlar. Ortaya çıkan sonuç, sadece Türk siyasi hayatına özgü bir çıkarım değildir. Bilakis, ulus temelinde kurulan ama uluslaşma sürecini gerektiği gibi sürdüremeyen tüm yapılar için geçerlidir.